του Άγγελου Κρητικόπουλου
Από την αρχή του μήνα, ο πολυσυζητημένος αγωγός φυσικού αερίου ΤΑΡ είναι πλέον συνδεδεμένος και τροφοδοτεί το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) της χώρας μας.
Η ΔΕΠΑ Εμπορίας, με ιδιαίτερη ικανοποίηση, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι ξεκίνησε να παραλαμβάνει τις πρώτες ποσότητες φυσικού αερίου μέσω του αγωγού ως αποτέλεσμα της σύμβασης που διαπραγματεύτηκε με την κοινοπραξία που εκμεταλλεύεται το κοίτασμα Shah Deniz II και που είχε υπογράψει ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2013 με διάρκεια 25 έτη.
Τι σημαίνει όμως στην πράξη για την Ελλάδα ο αγωγός ΤΑΡ; Είναι η ύπαρξη και λειτουργία του τόσο θετική για την Ελλάδα όσο διαφημίζεται;
Η Ελλάδα είναι χώρα transit και όχι τελικός προορισμός
Το πρώτο πράγμα που οφείλουμε να έχουμε υπόψη μας για τον ΤΑΡ είναι ότι δεν είναι φτιαγμένος για να τροφοδοτεί την Ελλάδα με αέριο. Ο βασικός ρόλος του αγωγού είναι να μεταφέρει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην κεντρική Ευρώπη. Ο ΤΑΡ είναι πρωτίστως και κυρίως ένας διαμετακομιστικός αγωγός. Υπό αυτή του την ιδιότητα έχει, σε μια πρώτη ανάγνωση, λίγα να προσφέρει στη χώρα. Οι διαμετακομιστικοί (transit) αγωγοί κατά τη λειτουργία τους αφήνουν ένα μικρό μόνο έσοδο στην χώρα με τη μορφή τελών, και δημιουργούν λίγες -για το μέγεθος τους- θέσεις εργασίας. Βέβαια, ακόμα και αυτά τα μικρά οφέλη είναι ευπρόσδεκτα αφού αποτελούν μία ξένη επένδυση στη χώρα.
Το μεγαλύτερο όφελος από ένα αγωγό σαν τον ΤΑΡ η χώρας το αποκόμισε κατά τη φάση κατασκευής του έργου. Εκεί, οι τοπικές κοινωνίες εισέπραξαν κατ’ αρχήν γενναίες αποζημιώσεις για τη γη από τη οποία πέρασε ο αγωγός αλλά και οφέλη από το σημαντικό πακέτο εταιρικής κοινωνικής δραστηριότητες που διέθεσε η εταιρία για κοινωνικές δράσεις, εξοπλισμό, υποτροφίες, κλπ. Παράλληλα, σημαντικότατο ήταν το κατασκευαστικό κομμάτι που απασχόλησε ελληνικές εταιρίες από τα υλικά και τις κατασκευαστικές εργασίες έως και ένα ευρύτατο φάσμα υποστηρικτικών υπηρεσιών.
Όσο σημαντικά και να ήταν τα οφέλη κατά τη φάση της κατασκευής, αυτά πέρασαν με την ολοκλήρωση του έργου. Ο αγωγός όμως ήρθε για να μείνει για δεκαετίες και όπως είπαμε, κατά τη λειτουργία του δεν προσφέρει κάποιο ιδιαίτερο οικονομικό όφελος στην Ελλάδα. Τι έχει λοιπόν να μας δώσει ο ΤΑΡ στο εξής;
Οι αγωγοί δίνουν διαπραγματευτική ισχύ
Κατά τη φάση λειτουργίας του, ο ΤΑΡ προσφέρει δύο πλεονεκτήματα στην Ελλάδα.
Το πρώτο αφορά τη σπουδαιότητα του αγωγού για την ΕΕ. Με χωρητικότητα στα 10 δις κυβικά μέτρα (bcm) το χρόνο, ο αγωγός καλύπτει το 5% των συνολικά 200 bcm που εισάγει η ΕΕ κάθε χρόνο, μεγάλο μέρος των οποίων έρχεται από τη Ρωσία. Το Αζέρικο φυσικό αέριο του ΤΑΡ λοιπόν είναι σημαντικό για την διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας της ΕΕ και ως εκ τούτου και οι χώρες από τις οποίες περνάει είναι εξίσου σημαντικές.
Το δεύτερο πλεονέκτημα αφορά τις ποσότητες του αγωγού που δεσμεύονται για την Ελλάδα. Ουσιαστικά ο ΤΑΡ έχει αυτή τη στιγμή χωρητικότητα κοντά στα 11 bcm, εκ των οποίων τα 10 συνεχίζουν όπως είπαμε για την Ιταλία και την κεντρική Ευρώπη, το 1bcm όμως, διατίθεται για χρήση από την Ελλάδα και υπό προϋποθέσεις και τα υπόλοιπα Βαλκάνια. Για μια χώρα σαν την Ελλάδα που καταναλώνει συνολικά περίπου 5 bcm τον χρόνο τα οποία μέχρι πριν μερικά χρόνια προερχόταν σχεδόν αποκλειστικά από τη Ρωσία, η δυνατότητα να παίρνει το 25% των αναγκών της από κάποια άλλη πηγή είναι πολύ σημαντική. Βέβαια τα τελευταία 2-3 χρόνια η Ελλάδα έχει ήδη διαφοροποιήσει τις πηγές προέλευσης του φυσικού αερίου καθώς από την εγκατάσταση υποδοχής LNG της Ρεβυθούσας προέχεται πλέον το 40-50% του φυσικού αερίου που καταναλώνει. Η έλευση όμως του ΤΑΡ συμβάλει και σε αυτό καθώς όσο περισσότερες εναλλακτικές πηγές έχουν οι αγοραστές φυσικού αερίου στην Ελλάδα, τόσο περισσότερη διαπραγματευτική ισχύ αποκτούν κάτι που πιέζει τις τιμές προς τα κάτω.
Τα παραπάνω πλεονεκτήματα βέβαια, συνοδεύονται από κάποιους παράγοντες που δυνητικά μειώνουν την αποτελεσματικότητα τους. Στο θέμα της σπουδαιότητας ως transit χώρας, θα πρέπει να μη ξεχνάμε ότι πριν την Ελλάδα, το φυσικό αέριο του ΤΑΡ περνάει από την Τουρκία και άρα εκτίθεται στις εκεί πολιτικές αποφάσεις και εξελίξεις. Στο δε θέμα της διαπραγματευτικής ικανότητας που δίνει στην εγχώρια αγορά το 1 bcm που καταλήγει στην Ελλάδα, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι μακροπρόθεσμα δεσμευτικά συμβόλαια όπως αυτό της 25ετίας που έκλεισε η ΔΕΠΑ, δεν προσφέρουν και πολλά περιθώρια διαπραγμάτευσης της τιμής.
Τούτων λεχθέντων, το τελικό συμπέρασμα είναι ότι η έναρξη του αγωγού είναι μια σημαντική και θετική εξέλιξη για τη χώρα μας. Ακόμα και αν τα πραγματικά πλεονεκτήματα είναι μικρότερα από αυτά που συνήθως διαφημίζονται, ο αγωγός δίνει λύσεις, έσοδα, και δύναμη στη χώρα μας, πλεονεκτήματα τα οποία προσθέτουν αξία στη συνολική συμβολή του ενεργειακού τομέα στην εθνική οικονομία και εξωτερική πολιτική της Ελλάδας.
Δείτε live τις τιμές των μετοχών και των εμπορευμάτων
